<figure class="image"><img src="https://images.aposto.com/images-2020-06-21T08:03:03.830Z.jpeg"><figcaption>Mim Uykusuz, 50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü (1973) kitabından.&nbsp;</figcaption></figure> Türkiye’deki mizah ve karikatür geleneği, çizerleri açısından homojen olsa da &nbsp;İstanbul’daki matbaalar sebebiyle biraz da bu şehrin hikâyesi. Çizer Semih Balcıoğlu <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.nadirkitap.com/kitapara_sonuc.php?kelime=50+Y%FDl%FDn+T%FCrk+Mizah+ve+Karikat%FCr%FC">50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü</a> isimli kitabında şimdiye kadar emeği geçenlere selam yollar, toplumsal değişimde nasıl bir rol oynadıklarını özetler. Buna karikatürlerin toplumsal bildiri görevi görmesinden “yazısız” olmasına yaşadıkları her şey dâhildir. Balcıoğlu giriş yazısında, dönemin zorluklarına değinmek için bir anısını anlatır: Çizer, 1952 yılında yayımlanan ilk karikatür kitabının satışlarını sormak için dağıtıcılara gittiğinde “Bazılarına konu bulamamışsınız da yazısız yazmışsınız. Tümünde yazı olsa bir tane bile kalmazdı,” cevabını alır.<ul><li>Mim Uykusuz: Özellikle İkinci Dünya Savaşı’ndan sonra artan geleneğin sonucunda kimilerini hapis cezasına çarptırılır. Bu hafta, bunun örnek isimlerinden biri olan Mim Uykusuz’u hatırlıyoruz. Mustafa (Mim) Uykusuz, 1922 yılında Manisa’da doğar. 1940’ta Devlet Güzel Sanatlar Akademisi Resim Bölümü’nde okumak için İstanbul’a gelir. Fakat maddi gücü buna yetmez ve 1942’de eğitimini yarıda bırakarak askere gider, 1945 yılında geri döner. Balcıoğlu, Uykusuz için “Toplum sorunlarını ilk kez karikatürümüze getiren sanatçı,” der.&nbsp; &nbsp;</li><li>Marko Paşa: İlginç bir tesadüftür ki 1946 yılında Marko Paşa isminde bir dergi çıkarmak istediğine karar verdiğinde aynı günlerde Sabahattin Ali’nin bu isimde bir siyasi mizah gazetesine başlayacağını duyar. Sabahattin Ali’nin yanında Aziz Nesin ve Rıfat Ilgaz ile yer alır. Marko Paşa’nın ilk sayısı matbaalar tarafından basılmaz ve teksir olarak çoğaltılarak dağıtılır. Birçok isim değiştirmesine rağmen çıkartılan 77 sayının sonunda Mustafa Uykusuz “dikkat çeken” çizerlerin arasında girer. &nbsp;</li><li>İsim değiştirme: 1962 yılında Aziz Nesin’in çıkardığı <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://www.tustav.org/sureli-yayinlar-arsivi/zubuk/">Zübük</a> isimli siyasi mizah gazetesinde anlattığına göre kendisi kadar isim değiştirerek karikatür çizen birinin olmadığını <a target="_blank" rel="noopener noreferrer" href="https://tustav.org/yayinlar/sureli_yayinlar/zubuk/zubuk-02.pdf">söyler</a>. Hatta Refik Halit’in Aydede isimli dergisinde takma adıyla yaptığı karikatürler bir gün kendisine “Senin pabucun dama atıldı, bir hergele var Aydede’de çok güzel çiziyor,” diye geri döner. Söz edilen "hergele" kendisidir. 1983 yılında vefat edene dek "Paralı parasız çizdiği" sayısız karikatürü birçok isimle yayımlanır.</li></ul>

Aposto İstanbul

Türkiye’deki mizah ve karikatür geleneği, çizerleri açısından homojen olsa da  İstanbul’daki matbaalar sebebiyle biraz da bu şehrin hikâyesi. Bu hafta, toplumsal meseleleri karikatüre yediren ilk kişi olan Mim Uykusuz’u hatırlıyoruz.

50 Yılın Türk Mizah ve Karikatürü ile ilgili hikayeler